بسیار دیده می شود که برخی از طرح های جذاب و خلاقانه، به دلیل نداشتن توان مالی مناسب ایده پردازان آنها و عدم حمایت سرمایه گذارانی (که به حق به دنبال سود مناسب هستند) در همان مراحل اولیه فرآیند انتقال تکنولوژی، به صورت یک ایده خام باقی می مانند و هیچ گاه به محصولی تجاری تبدیل نمی شوند. ولی با شکل گرفتن بسترهای جدید خلاقیت، شرایط برای نوآوران فرق کرده است و آنها می توانند از امکانات جدیدی بر پایه تکنولوژی اطلاعات برای تامین مالی متفاوت و راه اندازی پروژه های خلاقانه خود بهره مند شوند.

در این مطلب، پس از ارائه تعریفی از خلاقیت با این بسترهای خلاقانه جدید (که خود با هدف کمک به افراد خلاق شکل گرفته است) بیشتر آسنا خواهیم شد.

خلاقیت یعنی جور دیگر دیدن، توانایی مشاهده ی دنیای پیرامون ما به شیوه های جدید، یعنی شکستن مرزها و فراتر رفتن از چارچوب ها، متفاوت فکر کردن و ابداع آن چه که تا به حال وجود نداشته است. ادیسون با اختراعات گوناگون خود و از همه مهم تر توسعه تکنولوژی تولید و توزیع برق، گوتنبرگ با اختراع ماشین چاپ و ایجاد امکانی که بر قراری ارتباط بین نویسنده و مخاطب را برقرار کرد و خیلی از مخترعین تأثیر گذار دنیا هر یک منبع و مولد یک تحول در زندگی بشر بوده اند. البته نباید از خلاقیت های بی شمار در حوزه سلامت و پزشکی و البته دنیای هنر نیز غافل شویم. یادمان باشد که خلاقیت خلق چیزی از هیچ نیست بلکه تولید ایده جدیدی از طریق ترکیب، تغییر و به کار گیری دوباره آنها در یک سطح و ترکیب جدید است.

بد نیست تعریفی از خلاقیت از زبان یکی از خلاق ترین افراد قرن بشنویم. استیو جابز فقید بر این عقیده بوده که خلاقیت تنها هنر متصل ساختن چیز های مختلف است. به عقیده او زمانی که از انسان های خلاق سوال می شود که چگونه کاری انجام داده اند، کمی خود را گنه کار می پندارند. چرا که اساسا تنها کاری که کرده اند مشاهده بوده است. آنها توانایی آن را داشته اند که تجربه های قبلی خود را به هم متصل ساخته و چیزهای جدیدی به وجود آورند.

در حوزه تکنولوژی، عصر ارتباطات فرصت مناسبی را برای افراد خلاق، نوآور و صاحب ایده فراهم آورده تا بتوانند خیلی سریع نوآوری های خود را عملیاتی ساخته و آنها را به محصولات تکنولوژیک قابل ارائه به مشتری تبدیل کنند. در این صورت هم مردم از یک امکان جدید بهره مند می شوند و هم اینکه این مخترعین به سود قابل توجهی دست می یابند. یکی از این راه های جدید، وب سایت های حمایت مردمی بوده که چند سالی است رونق عجیبی به کسب و کارهای خلاقانه داده اند. فضایی برای حمایت مالی و تامین سرمایه پروژه های خلاقانه، از فیلم و بازی ویدئویی بگیرید تا موسیقی و هنر و البته تکنولوژی. این وب سایت ها پر از پروژه های جاه طلبانه و نوآورانه هستندکه توسط حمایت مستقیم مردم علاقه مند به آنها تأمین مالی می شوند. فضای تبادل اطلاعات مجازی که معروف ترین آنها kickstarter.com است وکمپین های آن از زمان راه اندازی اش در سال 2009 عاملی بوده است تا 2.5 میلیون نفر از مردم سراسر دنیا، بیش از 350 میلیون دلار روی 30 هزار ایده و پروژه ی خلاقانه سرمایه گذاری کنند. روش کار به این صورت بوده که صفحه ای در اختیار افراد علاقه مند و نوآور قرار داده می شود و آنها می توانند در آن فضا به معرفی ایده خود پرداخته و نیز می توانند درباره مزیت های آن و اهدافی که در سر دارند بنویسند و یک سری هم عکس و فیلم از خود، گروه و چیزی که قرار است بسازند در آن قرار دهند. بدین ترتیب افراد مختلف از هر نقطه ای از جهان می توانند هر آنچه را که فرد خلاق مایل است درباره پروژه خودبا دیگران به اشتراک بگذارد ببینند و در صورت تمایل به او کمک مالی کنند. کمک مالی و یا به قولی سرمایه گذاری در این وب سایت ها هم منحصر به فرد است. روش کار به این صورت بوده که فرد خلاق برای پروژه خود یک سقف مالی برای شروع پروژه خود عنوان می کند. مثلا اعلام می کند که در صورت رسیدن مشارکت مردم تا میزان 50 هزار دلار در یک مدت مشخص،  (مثلامدت 3ماه) پروژه را آغاز می کند. هر فرد علاقه مند می تواند پس از مطالعه و تماشای کامل صفحه این فرد یا تیم خلاق، بسته های حمایتی مختلفی را سفارش دهد. که معمولا از مبلغ ناچیزی مثل 10 دلار شروع می شود و گاه به مشارکت های کلان چند هزار دلاری می رسد. نکته جالب اینجاست که وقت مشارکت مردمی به میزان تعیین شده رسید، پول از حساب همه حامیان برداشته می شود و تا قبل از آن و تا روز تعیین شده هیچ مبلغی از حسابی برداشته نخواهد شد.

حال سوال پیش می آید که چرا آدم ها در این پروژه هایی که در سطح ایده هستند و به پارامترهای زیادی برای عملیاتی شدن نیازمندند، سرمایه گذاری می کنند؟ جواب اینجاست که خیلی ها از پروژه های دوستان و آشناهایشان پشتیبانی می کنند. بعضی ها هم تحت تأثیر برخی ایده های ناب معرفی شده قرار می گیرند و از تماشای فیلم معرفی آن ایده به وجد آمده و تصمیم می گیرند هر چند در حد چند دلار درپروژه مشارکت کنند. برخی نیز حال و هوای اول شدن را در سر دارند و دوست دارند تا اولین افرادی باشند که از یک تکنولوزی یا وسیله خلاقانه استفاده می کنند. بنابراین شیفته بسته های تشویقی ارائه شده توسط صاحب پروژه می شوند و امیدوارند چند ماه بعد یک نمونه تولید محدود از اولین تولیدات محدود آن محصول را از آن خود ببینند.

بسته های مختلف تشویقی برای انتخاب حامیان در صفحه هر ایده قابل انتخاب است

البته سرمایه گذاران یا بهتر است بگوییم حامیان مالی پروژه های معرفی شده در این وب سایت ها هیچ سودی در فروش محصولات پس از معرفی به بازار نخواهند داشت و مشارکت و منفعت آنها صرفا در قالب بسته های تشویقی خلاصه می شود. همه آنچه در باره این وب سایت ها به عنوان بسترهای مناسب ارائه خلاقیت در قرن بیست و یکم گفتیم درست، اما گردانندگان کم تعداد این چنین وب سایت هایی چگونه از این طریق پول به دست می آورند؟

مدل کسب و کار وب سایتی مثل به این صورت است که در صورت رسیدن پروژه ها به سرمایه هدف خود در زمان تعیین شده، 5% سرمایه جمع آوری شده به وب سایت تعلق می گیرد. در اینجا قصد داریم با هم مروری بر یکی از این پروژه های خلاقانه این وب سایت ها داشته باشیم.

اگر به indiegogo.com سری بزنید و gravitylight راجستجو کنید، با یک ایده نو آورانه مواجه می شوید. در آن پروژه که درآن دوجوان از ایده خود سخن گفته اند، برای ساخت یک چراغ LED که با مهار نیروی جاذه اعمال شده روی کیسه ای که از چراغ آویزان است کار می کند واز برنامه فرستادن آن به روستاییان آفریقا و هند سخن می گویند. علاوه بر این فیلمی از کارگاه و مراحل ساخت چراغ و البته مشکلات مشکلات روستاییان آفریقایی در نبود چراغ های برقی نیز در این صفحه قابل مشاهده است. 15 ژانویه 2013 مهلت مشارکت مالی در این پروژه به اتمام رسید و جالب است بدانید در این مدت مقدار پشتیبانی مالی از این پروژه جذاب به بیش از 7برابر مقدار هدف 55هزار دلاری راه اندازی آن یعنی 399هزار و 590دلار رسیده است. بسته های مشارکتی این پروژه شامل بسته 10- 25 - 50 - 60- 100 - 500 و بسته شرکتی 5000 دلاری می شد.

Gravity light - لامپی که با انرژی آزاد شده از حرکت رو به پایین وزنه، روشن می شود

با انتخاب بسته 10دلاری، تنها حس خوب همراهی در یک پروژه بشر دوستانه تامین روشنایی مناسب در مناطق محروم جهان از آن افراد می شد. 392 نفر اینگونه در طرح مشارکت داشتند. 487 نفر بسته 25 دلاری را انتخاب کردند و در واقع اسپانسر ساخت یک لامپ شده اند و به عنوان تشکر، یک بسته شامل چند عکس از نور رسانی به روستاییان آفریقایی برایشان ارسال خواهد شد. هر فرد با مشارکت 50 دلاری در پروژه می توانست جزء اولین صاحبان چنین چراغ های نوآورانه ای باشد. مشارکت برتر این پروژه بسته 5 هزار دلاری بود که 5 شرکت تجاری آن را انتخاب کرده بودند و قرار است نام و لوگوی آنها روی همه چراغ های جاذبه ای بخش اول پروژه حک شود که این خود می تواند تبلیغ مناسبی برای این برندها باشد. چرا که هر روستایی در مناطق محروم جهان هر شب با روشن کردن این چراغ آنها را در این پروژه انسان دوستانه سهیم خواهد دید. 399 هزار دلاراین پروژه رقم قابل توجهی است ولی 17 پروژه تا به حال توانسته اند با استفاده از چنین بستر های اینترنتی و البته از طریق وب سایت با پشتیبانی افرادی از 177 کشور مختلف (90درصد کشورهای دنیا) بیش از یک میلیون دلار حمایت و پشتیبانی مالی دریافت کنند.

پروژه های مربوط به صنعت تولید باز های ویدئویی، با حمایت 83 میلیون دلاری، بیشترین سهم را در مشارکت ها داشته اند. پس از آنها هم پروژه های ساخت فیلم با نزدیک به 60 میلیون دلار، رتبه دوم را از این حیث از آن خود کرده اند. به طور حتم، وجود چنین بستر هایی که در آنها اهداف پشتیبانی مالی، متفاوت با سرمایه گذاری های مرسوم است و هزینه مناسب راه اندازی پروژه ها، قطره قطره و با مشارکت افرادعلاقه مند جمع می شود می تواند به افراد خلاق و در نهایت همه افراد بهره مند از این خلاقیت در جامعه سود رسان باشد.

منبع:ماهنامه نوآور، سال نهم، فروردین 1392، صفحه 32
+ ویرایش ادبی