در طراحی برخی از اقلام بسته بندی، لحاظ نمودن پارامترهایی که امکان تهیه نمونه های جعلی مشابه را به حداقل برساند از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از جمله این موارد می توان به بسته بندی هایی اشاره نمود که محتوی اشیاء گران قیمت و یا مواد دارویی بوده و در واقع تنها پارامتر مؤید محتوی، بسته بندی است. همچنین برخی از برندها، همچون Mango یا Diesel جهت کمک به شناسایی محصولات خود نسبت به نمونه های جعلی و حفظ خوشنامی برند خود در بازار فروش، از شیوه های ضدجعل در طراحی برچسب و Tag محصولات بهره می برند.

پرداختن به این مسئله، تحت عنوان چاپ امنیتی، مورد توجه قرار گرفته است. چاپ امنیتی شاخه ای از صنعت چاپ است که با چاپ مواردی همچون اوراق بانکی، گذرنامه، اسناد سهام، تمبرهای پستی و اوراق شناسایی در ارتباط می باشد. هدف اصلی از انجام چاپ امنیتی، جلوگیری از جعل اسناد و تقلب در آنها می باشد. از جمله مواردی که می توان آنها را در چاپ امنیتی دخیل دانست، عبارتند از:

- کاغذهای خاص، علائم مندرج در متن کاغذ (Water Mark)
- چاپ گود Intaglio
- Color-changing inks
- نقوش هندسی تکرارشونده (Microprinting Holograms)
- نخ امنیتی (Security threads)
- مرکب های مغناطیسی (Magnetic ink)
- شماره سریال (Serial numbers)
- علائم ضد کپی (Anti-copying marks)
- رنگ های فلورسنت (Fluorescent dyes)
- علائم انطباق موجود در دو طرف کاغذ (Wikipedia، 2007: 1-3).

آنچه که در این متن به عنوان نمونه موردی، به آن پرداخته می شود، بررسی اسکناس های رایج در کشورهای اتحادیه اروپا با واحد "یورو"، و عوامل امنیتی به کار گرفته شده در این اسکناس ها است که بسیاری از این راهکارها در طراحی بسته بندی نیز می توانند مورد استفاده قرار گیرند.

اسکناس های یورو (euro banknotes)، از تاریخ 1 مارچ 2002 میلادی به عنوان واحد پول قانونی، در دوازده کشور اروپایی رایج گردیدند و خروج نمونه های فرسوده این اسکناس از چرخه گردش پول نیز، از تاریخ 20 مارچ 2003 میلادی، آغاز گردیده است (Oesterreichische Nationalbank،2007:1).
این اسکناس ها در انواع مختلف 5، 10، 20، 50، 100، 200، و 500 یورویی موجود بوده و دارای عوامل امنیتی متعددی می باشند.

معرفی انواع اسکناس های "یورو":
برروی این اسکناس ها تصاویری از دروازه ها و پنجره ها یی قرار دارد که به روحیه تعاون و همکاری این کشورها اشاره داشته و دوازده ستاره اطراف آنها نیزحالت پویایی و اتحاد آنها را تداعی می کند. پل های طرف دیگر این اسکناس ها نیز نشان دهنده ارتباط ملت های این کشورها با یکدیگر است. طراحی این اسکناس ها توسط "روبرت کالینا " (Robert Kalina) انجام یافته و هریک از آنها از لحاظ رنگ و اندازه با دیگری متفاوت است. حروف اول نام " بانک مرکزی اروپا " نیز به پنج صورت BCE، ECB، EZB، EKT، EKP درج گردیده که پوشش دهنده یازده زبان مختلف اروپایی است.

اسکناس 5 یورویی با تصویری از معماری دوره کلاسیک، دارای ابعاد 120×62×0.12 میلی متر و وزن 0.6 گرم بوده و رنگ آن خاکستری است.
 

اسکناس 10 یورویی با تصویری از معماری دوره رومی، دارای ابعاد 127×67×0.12 میلی متر و وزن 0.7 گرم بوده و رنگ آن قرمز می باشد
 

اسکناس 20 یورویی با تصویری از معماری دوره گوتیک، دارای ابعاد 133×72×0.12 میلی متر و وزن 0.8 گرم بوده و رنگ آن آبی است.

اسکناس 50 یورویی با تصویری از معماری دوره رنسانس، دارای ابعاد 140×77×0.12 میلی متر و وزن 0.9 گرم بوده و رنگ آن نارنجی است.

اسکناس 100 یورویی با تصویری از معماری دوره باروک و روکوکو، دارای ابعاد 147×82×0.12 میلی متر و وزن 1 گرم بوده و رنگ آن سبز می باشد.
 

اسکناس 200 یورویی با تصویری از معماری دوره آهن و شیشه، دارای ابعاد 153×82×0.12 میلی متر و وزن 1.1 گرم بوده و رنگ آن زرد-قهوه ای است.

 
اسکناس 500 یورویی با تصویری از معماری مدرن قرن بیستم، دارای ابعاد 160×82×0.12 میلی متر و وزن 1.1 گرم بوده و رنگ آن بنفش است.

برخی از عوامل امنیتی اسکناس یورو:

1- علائم مندرج در متن کاغذ (Water Mark): که با نگه داشتن اسکناس در مقابل نور، آشکار می شود.
2- نخ امنیتی: نخ امنیتی، نواری است فلزنما یا پلی استر، که در خلال تولید اسناد امنیتی، در داخل کاغذ قرارگرفته و با استفاده از شیوه میکرو پرینتینگ، علائمی بر روی آن چاپ می شود که توسط دستگاه های کپی، قابل تکثیر نمی باشند. این نخ ها می توانند رنگی و فلورسنت باشند (Bank of Canada، 2007: 3).

برخی از عوامل امنیتی اسکناس یورو

3- هولوگرام: در قسمت سمت راست روی اسکناس، هولوگرام قرار دارد که با چرخاندن اسکناس، تصویر آن تغییر می کند.
4- نوار براق: درقسمت شماره 4 از تصویر 9، در پشت اسکناس، نوار براقی قرار گرفته است که در پشت آن، نخ امنیتی قرار دارد و عرض آن 8 میلی متر است و رنگ آن از زرد روشن تا طلایی تغییر می کند.

برخی از عوامل امنیتی اسکناس یورو

عامل متغیر دیگر، عددی است که در قسمت پایین سمت راست پشت اسکناس قرار گرفته و رنگ آن با حرکت دادن اسکناس تغییر می کند که در تصویر  بالا با عدد 4 مشخص شده است.

عامل امنیتی دیگر، امضای روی اسکناس و زمینه کاغذ است که در مقابل نور ماوراء بنفش، تغییر رنگ می دهد.

تغییر رنگ امضا در مقابل نور ماوراء بنفش

عوامل موجود بر روی اسکناس را از لحاظ نوع ادراک، می توان به صورت زیر دسته بندی نمود:

● عواملی که با حس لامسه دریافت می شوند
برجستگی مرکب در قسمت تصاویر اصلی و حروف و اعداد اسکناس ازطریق حس لامسه، قابل دریافت است.

● عواملی که با حس بینایی دریافت می شوند
واترمارک، نخ امنیتی، و اعداد موجود در متن،ازطریق نگاه داشتن اسکناس درمقابل نورقابل رویت اند.

● عواملی که از طریق حرکت دادن اسکناس، مشاهده می شوند
هولوگرام، نوار براق، وعددی که در قسمت پایین سمت راست پشت اسکناس قرار گرفته اند، با حرکت دادن اسکناس تغییر رنگ می دهند(Oesterreichische Nationalbank،2007:1).

- منابع و ماخذ:

- Wikipedia Encyclopedia(2007)، "Security printing"، http://en.wikipedia.org/ wiki/Security_printing، visited in [30May2007].

- Bank of Canada (2007)، "security thread"، http://www.bankofcanada.ca/en/ glossary/glosssecurity.html، visited in [29May2007].

- Oesterreichische Nationalbank (2007)، "The Euro"، http://www.oenb.at  visited in [29May2007].