عکس، طرح، نقش، تصویر و تصویرسازی های مخصوص بسته بندی یکی از عوامل تأثیر گذار در طراحی گرافیک بسته می باشد. نقش طرح و تصویر را در بسته بندی می توان به کاتالیزوری جهت کمک به تجسم و فهم محتویات درونی بسته تشبیه کرد. طرح و تصویر در کنار فرم، ساختار، لوگو و رنگ در ساختن شخصیت بسته به ایفای نقش پرداخته و طرح بسته را کامل می کند.

برای کالاهای مختلف، بسته های مختلف با جنس های مختلف و متفاوت ارائه شده است. قوطی های فلزی، ظروف پلاستیکی، ظروف شیشه ای و بسته های مقوایی از نمونه های بارز این بسته های متفاوت می باشد. در برخی بسته ها مانند قوطی فلزی و یا بسته های مقوایی محتویات داخل بسته مشخص نیست و خریدار کالا جنس مورد دلخواه را نمی تواند ببیند. در اینجاست که طرح با داشتن تصویر و نقشی مناسب از محتویات داخل بسته می تواند اعتماد مشتری را برای خرید کالا نسبت به خود جلب نماید. البته این عکس ها و تصاویر به صورت و شیوه های مختلفی در طراحی بسته بندی استفاده می شود. گاهی با توجه به مخاطب بسته، لازم است از تصاویر و نقوش کمیک استفاده نمود. گاهی بسته احتیاج به یک شخصیت تصویر سازی شده دارد و گاهی نیز تصاویر واقعی از محتویات داخل بسته، نقش موثرتری خواهد داشت.

انتخاب هر کدام از گزینه ها، با تحقیق بر روی گروه سنی مخاطب و شناخت و نیاز بازار انجام پذیر می باشد. یک بسته بندی موفق با داشتن طرح و یا تصاویر مناسب با آن می تواند در بازار موفق تر از سایر رقبا باشد و یا شاید نداشتن طرح و تصویر و وجود فضاهای خالی، کار طرح و تصویر را انجام دهد اما در بسته بندی مواد غذایی دارا بودن تصویر به صورت یک نیاز درآمده است و تصاویر زیبا و رنگین، چشم های مخاطبین را به سوی خود جلب می نماید. حتی دارا بودن عکس، باعث انگیزش و تحریک در اشتها می گردد و شخص را وسوسه می کند تا کالای مورد نظر را حتی برای یک بار خریداری نماید.

بسیاری از محصولات تولیدی و یا غذایی مشابه در بسته بندی های متفاوت از نظر فرم و ساختار و مواد تشکیل دهنده بسته بندی در بازار مصرف عرضه می گردند. در این حالت مصرف کنندگان از روی طرح و نقش آنها که به نوعی نشان بدل گشته اند، آنها را می شناسند. البته باید این نکته را متذکر شد که اگر طرح و نقش های روی بسته به صورت ادامه دار در طراحی ها وجود داشته باشد، می تواند به نوعی نشان آن برند تبدیل گردند. با نگاهی به بازار مصرف ایران، می توان مثال های زیادی را برای صحت این گفتار برشمرد. از طرح ها و نقش های به کار رفته موفق در بازار ایران می توان به برند چی توز، اشی مشی، پفیلا و شیبا اشاره کرد. طرح میمون به کار رفته در بسته بندی های برند چی توز در چند سال اخیر موفق بوده و در تمامی محصولات شرکت به ایفای نقش پرداخته تا جایی که اگر نام محصول و یا لوگوی آن را از بسته حذف کنیم، مخاطب به راحتی برند را شناسایی می کند. طرح گاو محصولات روزانه نیز از این دست است. تصویرسازی های کمیک انجام شده برای این شرکت ها، گویای محتویات داخل بسته بندی محصولات می باشد.

زمانی که یک شخصیت ساختگی منتقل کننده تمامی پیام های تولیدکننده می باشد، نقش طرح و تصویر نسبت به سایر عوامل پر رنگ تر می شود تا جایی که مدیران تبلیغاتی و هنری مجبور به امروزی نمودن و reedit کردن شخصیت های آن برند می شوند.

این به روز کردن نباید به گونه ای باشد که به محتوای شخصیت آسیب برساند. تصویری که در چند سال گذشته و یا چند دهه پیش خلق شده است، نیاز به دوباره سازی بر اساس مقتضیات امروزی جامعه دارد. در برندهای مطرح بازار این اهمیت در لوگوی برند نیز به چشم می خورد. از برندهایی که لوگوی خود را دوباره سازی کرده اند می توان به شرکت های Nike، AIWA، SONY و بسیاری دیگر اشاره کرد. هر چند این تغییرات در لوگو بسیار جزیی بوده و بیشتر در نوع خط و یا استفاده از حروف بزرگ و کوچک دیده می شود. بازار مدرن با روش های عرضه و توزیع مدرن و تبلیغات مدرن و از همه مهم تر مصرف کنندگان مدرن نیاز به دوباره انگاری و یا بیشتر در فرم و طرح لوگو دارد.
 
با بسیاری از روش های ابتکاری و به کارگیری نقوش و عناصر قدیمی و اسلیمی و یا جدید، می توان تصاویر کامل و جذابی خلق نمود. حتی با خطوط و سطوح ساده، طرح های قابل توجهی می توان ایجاد کرد. اما گاهی یک عکس مناسب، قدرت و تأثیر بیشتری به طرح می بخشد. با توسعه روزافزون رسانه های تصویری و کامپیوتری و نفوذ عکس های رنگارنگ در زندگی مردم و جامعه و ارتقای کیفیت تکنیک های چاپ، روز به روز استفاده از عکس بیشتر مورد استقبال طراحان و سازندگان بسته بندی قرار می گیرد. استفاده از عکس تنها در بسته بندی مواد غذایی کاربرد ندارد، بلکه در همه بسته ها برای ایجاد جذابیت و معرفی کالا از عکس محصولات و یا حتی عکس های دیگر بهره می برند. به ویژه در اجناسی که جنبه تزیینی و یا کاربردی خاص دارند، عکس و تصویر به مخاطب کمک می کند تا کالای مورد نظرش را عینا شناسایی کرده و یا کاربرد آن را بهتر درک نمایند.

در یک تصویرسازی مناسب می توان جزییات یا امتیازات محصول را بتر از عکس نشان داد. در برخی موارد حتی ممکن است از واقعیت پردازی دور شویم و با استفاده از تکنیک ها و روش های مختلف به ارائه تصویری نه چندان طبیعی از کالا یا موارد استفاده آن بپردازیم، که خود می تواند عامل ارتقای طراحی گردد. همچنین در بسیاری از موارد که شکل و ظاهر کالا چندان اهمیتی در کیفیت و کارایی آن ندارد، می توان از طرح های انتزاعی و نقوش مختلف بهره گرفت. بدیهی است تأثیر نقوش و تصاویر از رویارویی با عناصری چون فرم و رنگ، رخ می نماید.

امروزه به کمک کامپیوتر و تکنولوژی دیجیتال می توان به تصاویر وعکس هایی مطلوبی دست یافت. به کمک نرم افزارهای کارآمد و فراگیر، روش های اصلاح وبهینه کردن تصاویر دیجیتالی، چنان رشد کرده که مرز بین تصویرسازی و عکاسی محو و در هم ادغام شده است. از نمونه های بارز این نرم افزارهای می توان به محصولات تولیدی شرکت Adobe اشاره کرد که illustratyer، photo shop نمونه های کارآمدی برای بهبود تصاویر می باشد.

تهیه عکس مطلوب یا یک تصویر سازی خوب و عالی و یا خلق نقوش و عناصر تزئینی و هنری، بخشی از روند طراحی و تولید بسته بندی است که متخصصان ویژ ه ی خود را می طلبد. تا جایی که یکی از گرایش های رشته گرافیک در مراکز آموزشی، رشته تصویر سازی می باشد. در این موارد طراحان بسته بندی خود به سفارش دهندگان کار به تصویرسازان یا عکاسان صنعتی بدل می شوند. تصویر سازان حرفه ای و عکاسان صنعتی از اعضای یک تیم طراحی بسته بندی به شمار می روند. تصویرسازی همان طور که ذکر گردید یکی از زیر شاخه های مهم هنر گرافیک است و عکاسی صنعتی، یکی از گرایش های تخصصی و مهم عکاسی می باشد.
این دو با استفاده از ابزارها وتکنیک های مختلف، به هر چه بهتر نمایش دادن کالا ویا موارد استفاده آن می پردازند.

● ترکیب بندی (کمپوزیسیون)
کمپوزیسیون کلمه ای فرانسوی است که در زبان و ادبیات فارسی معادل ترکیب بندی را برای آن جایگزین نموده اند. به بیان ساده تر ترکیب بندی یعنی طرز چیدن و قرار دادن اشکال و تصاویر در یک طرح. هر اثر هنری اعم از نقاشی، مجسمه سازی، طراحی گرافیک و... باید دارای ترکیبی خوب و جالب باشد. به عبارت دیگر عناصر سازنده یک اثر، باید طوری با یکدیگر در صفحه یا فضا ترکیب شده باشند که بین تمام عناصر، هماهنگی، تعادل و توازن و رابطه بصری زیبایی به وجود بیاید و چشم بتواند به راحتی تمام فرم ها و رنگ های موجود را ببیند. حال در گرافیک بسته بندی عواملی که باعث به وجود آمدن ترکیب بندی زیبا و مقبول می گردد، رعایت کردن اجزای تشکیل دهنده طرح بسته می باشد که عبارتند از: فرم و ساختار، اندازه، لوگو، رنگ، طرح و تصویر و عکس و...

● انواع ترکیب بندی:
به طور کلی ترکیب بندی آثار هنری را به دو نوع می توانیم تفکیک نمائیم.
1) ترکیب بندی قرینه (متقارن)
2) ترکیب بندی غیرقرینه (نامتقارن)
ترکیب بندی متقارن، همان طور که از نام آن پیداست از راه قرینه سازی به دست می آید. دریک ترکیب بندی متقارن، محور تقارن درست از وسط یا مرکز کمپوزسیون عبور می کند و عناصر موجود در دو یا چهار طرف آن عینا یکدیگر را منعکس می نمایند. البته شایان ذکر است که ترکیب بندی به روش قرینه سازی، بسیار ساده و منطقی است. اما گاهی اوقات ممکن است به علت یکنواختی و سکون، باعث کسالت شود و مخاطب خود را خسته نماید.

طریقه دیگر، ترکیب بندی نامتقارن است. در روش ترکیب نامتقارن، می توان با قرار دادن عناصر مختلف اثر آنها را به شیوه ای ترتیب داد که از نظر وزن با یکدیگر تعادل برقرار نمایند، ولی درعین حال قرینه یکدیگر نباشند. برقرار کردن تعادل بصری با این روش، کاری بس دشوار است ولی نتیجه کار از لحاظ بصری، بسیار جالب و متنوع خواهد بود.

● عوامل اصلی ایجاد یک ترکیب بندی خوب:
چشم ما عامل بسیار مهمی در درک لذات و زیبایی هاست و به وسیله آن هم زیبایی ها و زشتی های طبیعت را می بینیم. وقتی درمقابل یک اثر هنری قرار می گیریم، چشم ما ابتدا زیبایی های موجود در آن را می بیند در نتیجه ما از آن اثر لذت می بریم. حال ببینیم که زیبایی چیست؟ معانی بسیار زیادی از زیبایی وجود دارد و به همین دلیل، نمی توان یک تعریف صحیح و قاطع از آن بیان کرد ولی به طور کلی از مجموع نظریات مختلف می توان نتجه گرفت که زیبایی عبارتست از وجود روابط موزون و متعادل در ترکیبات یک اثر هنری یا یک پدیده طبیعی. مثلا یک صورت وقتی زیباست که کلیه اجزای آن، در رابطه خوب و موزون نسبت به یکدیگر قرار گرفته باشند و در مجموع ترکیب خوشایندی را به وجود بیاورند و یا یک اثر هنری وقتی زیباست که کلیه عناصر سازنده آن با یکدیگر دارای روابطی موزون و متعادل بوده و ترکیبی هماهنگ و چشم گیر داشته باشد. بنابراین می توان گفت که هنگام خلق یک اثر، باید اصول و نکاتی را رعایت کرد تا آن اثر از نظر زیبایی شناختی هنر مربوطه، دارای ارزش و اعتبار گردد.

همان طور که گفته شد، کمپوزیسیون یا ترکیب بندی یک اثر هنری یا طراحی، نقش بسیار مهمی درایجاد زیبایی هنری آن دارد. به عبارت دیگر یکی از عوامل مهم زیبایی در یک کار هنری کمپوزسیون آن است. البته باید توجه داشت که برای کمپوزسیون، قانون و فرمول قاطعی نمی توان ارائه داد و در حقیقت، بستگی به طرز دید و اندیشه خالق و مخاطبان آن اثر دارد. اما می توان به بعضی اصول و نکاتی که باعث زیبایی بیشتر یک کمپوزیسیون می شود اشاره کرد.

عوامل واصولی که موجب ایجاد یک کمپوزیسیون خوب و زیبا می گردد، بسیارند. دراین جا به طور مختصر به ذکر پنج عامل اصلی و مهم آن می پردازیم.
الف) تعادل
ب) ریتم
ج) تناسب
د) روابط موزون بین نیروهای مختلف اشکال و عناصر مختلف موجود در کادر
ه) رابطه شکل وزمینه یا فضاهای پروخالی (مثبت ومنفی)

الف) تعادل
امکان دسترسی به تعادل در گرافیک و کیله رشته های هنرهای بصری از راه های مختلفی امکان پذیر است اما سه نوع تعادل اصلی وجود دارد که عبارتند از:
تعادل قرینه-تعادل غیر قرینه- تعادل شعاعی که هر کدام ازآنها شخصیتی ویژه و اثراتی منحصر به فرد را دارد و باعث ایجاد تغییرات و دگرگونی های زیادی در آثار طراحی شده دارد. احساس تعادل نیاز انسان است. او می خواهد پاهایش استوار روی زمین قرار گیرد و مطمئن باشد که در هر شرایطی، وضعیت قائم خود را حفظ می کند. از این رو است که انسان،آگاه یا نا آگاه،در ارزیابی های بصری خود،بیش از هر عامل دیگر از نظر بصری به تعادل و توازن توجه می کند.

تعادل نقطه مقابل عدم تعادل یا سقوط است و اگر می خواهید شدت نامطبوع بودن این وضع را به چشم خود ببیند، تأثیر آن را در چهره شخصی که به طور ناگهای و بی خبر تعادلش به هم خورده است تماشا کنید. در ترکیب بندی عوامل مختلفی نظیر: وزن، اندازه، محل قرارگیری... وجود دارد که به تعادل می انجامد.

▪ تعادل قرینه: آن را تعادل غیرتعادل نیز می نامند و تقسیم بندی برابر و مساوی اشیاء و فضاهای گوناگون می باشد. مثالی که برای تعادل قرینه می توان به آن اشاره کرد معماری دوران گوتیک، روکوکو و معماری اسلامی است. بسیاری ازنقوش بافته های ایرانی مانند گلیم، قالی و نیز بسیاری از نقوش اسلیمی به کار رفته درمعماری ایرانی - اسلامی و یا ظروف و میز و صندلی نیز شامل تعادل قرینه می باشند.

از نظر حسی،تعادل قرینه، معمولا بیان کننده وقار و سنگینی و حالت های رسمی و خشک و ایستا و خالی از هیجان است. اصولا تعادل قرینه زمانی به کار برده می شود که اثری خالی از هیجان و آرام و بی تحرک بخواهیم در بسته هایی که مخاطب آن، نیاز به حرکت، جنب و جوش و انرژی زیاد دارد، این نوع تعادل در ترکیب بندی جالب به نظر نمی رسد. نباید فراموش کرد که چشم به عوامل تهییج کننده و فعال نیاز دارد.

▪ تعادل غیرقرینه: تعادل غیر قرینه که آن را تعادل فعال نیز می گویند، به تقسیم بندی غیر مساوی اشیاء و فضاهای گوناگون گفته می شود که اگر چه دو بخش تقسیم شده از لحاظ وزن و سنگینی بصری، با هم برابر هستند، اما عناصر موجود از لحاظ شکل، رنگ، حرکت، اندازه و جنبه های دیگر بصری یکسان و برابر نیستند. این نوع تعادل را در اندام انسان در زمان حرکت های مختلف می توان مشاهده کرد.

در بسیاری از عناصر طبیعت به وجود تعادل غیرقرینه، بر می خوریم. بسیاری از درختان با این که ظاهرا تقسیمات قرینه را ارائه می دهند، اما وقتی با دقت به آنها می نگریم در می یابیم که شاخه ها کاملا به صورت غیر قرینه رشد کرده اند، حتی دربرگ درختانی که کاملا شبیه به هم هستند، طرز قرار گرفتن رگه های موجود درآن ها به صورت غیر قرینه می باشد.

طراحان گرافیک و بسته بندی و نقاشان، در آفرینش آثار خود و انتقال پیام های ذهنی خویش به دیگران، از تعادل غیرقرینه به علت دارا بودن تحرک، تنوع، هیجان، جذابیت های بصری و شور و نشاط فراوان برده اند. از طرف دیگر بسیاری از آثارهای به وجود آمده و طراحی شده با وجود تعادل غیر قرینه، دارای فضایی آرام و راحت هستند.

منبع: http://www.persiapack.ir/ShowArticle.asp?ID=74