نوآوری، یکی از مطالبات مهم و ضروری بشر برای ادامه زندگی است. باگذشت زمان، انسان به دلیل برخورداری از روحی تنوع طلب، از کهنگی و تکراری بودن امور خسته و دل زده می شود و برای استفاده بهینه از زندگی، نیازمند نوآوری و دگرگون سازی امور مربوط به زندگی شخصی و کاری است.

اینترنت، دنیای جدید ساخته شده ای است که امروزه چاره ای جز همزیستی با آن و تکنولوژی های به ارمغان آورده اش نداریم. اینترنت، شبکه ارتباطی وسیعی را ایجاد کرده که سرعت انتقال اطلاعات را به سرعت نور رسانده است.

نوآوری الکترونیکی، تلفیق نیاز همیشگی بشر با تکنولوژی های دنیای امروز است. نوآوری الکترونیکی مفهومی جدید برای مدیریت و تقویت نوآوری است. نوآوری الکترونیکی شامل فرایندهایی است که به کمک اینترنت، فرصت های مناسب نوآورانه ای را برای توسعه دهنده های فردی یا تیم های سراسر جهان، توزیع می کند.

اواخر دهه 50 قرن بیستم، تحولی در جهان آغاز شد که بعدها آن را «موج سوم» نام نهادند. با ظهور شبکه وب در دنیای امروز، جهان ما به محیطی جدید تبدیل شده است. اهمیت افزایش قدرت شبکه وب را می توان به انقلاب صنعتی در قرن 18 و 19 تشبیه کرد، اما رشد این تکنولوژی در دنیای کنونی بسیار بزرگ تر و پیشرفته تر از تغییرات آن دوران است.

فناوری اطلاعات، به عنوان راهبر و هدایت گر این موج پیشگام، هر روز بیش از روز پیش و با سرعتی افزون تر، ابداعی نوین را برای بشر به ارمغان آورده و عصر ما را به عصر نوآوری های پیوسته تبدیل کرده است. مجازی بودن بر همه عرصه ها سایه افکنده و ابزار مختلف آن تمامی شاخه ها و گرایش ها را پشتیبانی می کند. اینترنت، تلفن همراه، ارتباطات بی سیم، نرم افزار، سخت افزار و هوش مصنوعی از پدیده های این عصر هستند.

مشخصه مهم جهان، در آستانه هزاره سوم تغییرات سریع و شگرف در زمینه صنعتی، فناوری، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی است. بدون شک، پیشرفت های جدید در عرصه زندگی بشر، از طریق نوآوری و خلاقیت حاصل شده است. امروزه جامعه جهانی پیوسته دچار تحول و دستخوش دگرگونی است. سرعت ظهور این ابداعات به قدری است که ما فرصت کمی برای هماهنگی با یک تکنولوژی تا ظهور تکنولوژی دیگر داریم زیرا هنوز مراحل توسعه و همگانی شدن استفاده از یک نوآوری به پایان نرسیده، محصولی جدیدتر با امکاناتی فراتر، راحتی بیشتر و هزینه های کمتر، ارائه شده و ابداعات قبلی را از صحنه خارج می سازد.

یکی از مهم ترین و ارزشمندترین ویژگی های عصر حاضر را پیش بینی ناپذیری و عدم روشنی امور و تحولات آینده می دانند. در این شرایط، تنها خلاقیت و نوآوری می تواند حتی از ابهام و عدم وضوح موجود، فرصتی تازه بسازد. امروزه، تقریبا تمام کشورهای جهان در جهت افزایش بهره وری و بهبود وضعیت اقتصادی، در پی خلاقیت و نوآوری هستند و یکی از دلایل عمده اهمیت فزاینده خلاقیت و نوآوری، ایجاد رقابت بین کشورهای مختلف در حال توسعه است.

از دیگر سو، رشد فزاینده اینترنت -که از مشخصه های اصلی جامعه اطلاعاتی می باشد- و تأثیر همه جانبه و اساسی آن در تمامی ابعاد زندگی امروز نشان می دهد که جهان ما توسط ابزار جدید در حال تغییر شکل یافتن است و توسط همین ابزار، مجازی بودن در همه زمینه ها پشتیبانی می شود. علوم زیست شناسی، صنعت، پزشکی، کشاورزی، مدیریت و... خواسته و ناخواسته، به دنیای اینترنت راه یافته و امروز معادل های مجازی آنها، با پیشوند e به معنای "الکترونیک" برای مردم شناخته شده است و هر روز که می گذرد نیز بر تعداد آن افزوده می شود. بدیهی است که رشد و گسترش سریع ICT، بر نیاز اساسی دنیای امروز ما یعنی خلاقیت و نوآوری موثر بوده و در دنیای مجازی واژه e-innovation نیز جایگاهی ویژه به خود اختصاص داده است.

در سرعت الکترونیکی یا سرعت نور شبکه های جهانی، تغییر سرعت یافته اند و e عهده دار الکترونیک است و در این میان نوآوری الکترونیکی فرایند و فلسفه جوابگویی خلاقانه و فعالانه به تغییرات پیوسته است زیرا e-innovation از کامپیوتر برای هماهنگی نوآوری و توسعه آن نوآوری استفاده می کند.

نوآوری الکترونیکی

ظهور e-innovation در دهه های 1970 و 1980 با فرایندهای طراحی نرم افزارها آغاز شده است. نوآوری الکترونیکی، ایده و تفکری نوین است، نامی جدید برای گروهی از فعالیت ها که هدف آنها خلق و ایجاد ابزار جدید برای نوآوری، توسعه محصول و توسعه تجارت در شرایط تغییرات پیوسته کنونی است. این فعالیت ها به طور منطقی چندین فعالیت را که قبلا منفک بوده و به صورت مجزا اجرا می شده اند، پیوند داده است.

اگرچه در سال های اخیر، تلاش های بسیاری در زمینه پیشرفت نوآوری الکترونیکی صورت گرفته است، اما مفهوم و عبارت «نوآوری الکترونیکی» هنوز نتوانسته همانند عباراتی چون «تجارت الکترونیک»، «بازاریابی الکترونیکی» و «آموزش الکترونیکی» به طور عام و معمول به کار رود. با جست وجو در سایت های کاوشگری همانند Google، Yahoo و... کاربردهای فراوانی از نوآوری الکترونیکی را در حوزه صنعت می یابیم که در آن، شرکت های بزرگی که در زیر به بررسی آنها پرداخته ایم، از نوآوری الکترونیکی برای رسیدن به اهداف تجاری خود استفاده کرده اند.

معنای نوآوری الکترونیکی در صنعت، مربوط به محصول یا خدمتی جدید است، مثلا، شرکت فوجیستو، یکی از شرکت های پیشتاز در حیطه فناوری اطلاعات با بیش از 20 هزار کارمند در 40 کشور، با استفاده از نوآوری الکترونیکی در پیشرفت و ابداع کارت های هوشمند، باعث کاهش قابل ملاحظه ای در سرقت های اینترنتی و کارت های اعتباری تقلبی شد.

با ادامه بررسی نوآوری الکترونیکی در حیطه صنعت و مواجهه با شرکت های بزرگی چون ICL، سونی، ماکروسافت، ماکرومدیا و... که با به کار گیری نوآوری الکترونیکی به عنوان محوری ترین اهداف استراتژیک خود، می توان به اهمیت این موضوع در پیشرفت در زمینه های تکنولوژیکی، اقتصادی، تجاری و نیز مشاغل الکترونیکی، پی برد.

با جستجو، در سایت های کاوشگر علمی و در حوزه علم و دانشگاه درباره نوآوری الکترونیکی در می یابیم که برخلاف سایت های تجاری، اطلاعات بسیار بسیار کمی درباره این موضوع در این حیطه وجود دارد. یکی از دلایل عمده فاصله بسیار زیاد بین حیطه علمی و صنعتی در نوآوری الکترونیکی، کاربردی بودن و داشتن رویکرد تجاری نوآوری الکترونیکی است.

اما نوآوری الکترونیکی چیست؟ بررسی ها نشان می دهد که e-innovation معنای واحدی ندارد و تعاریف متعددی از دیدگاه های متفاوت برای آن ارائه شده است.

یک گروه اینترنتی که خود را به عنوان گروه کاری در زمینه نوآوری الکترونیکی معرفی می کند، شکل گیری این گروه را براساس اشتیاق تعدادی از مشاوران در جهت ارائه راه حل هایی بر پایه وب، بیان کرده و فلسفه نوآوری الکترونیکی را این گونه معرفی کرده است که: ما از جدیدترین فناوری ها برای نوآوری استفاده می کنیم.

سپس، متذکر می شود که این فلسفه در هر جایی شدنی نیست و برای اجرای آن دو اصل تمرین و کارگروهی باید رعایت شود.

در واقع تأکید اصلی آنها بر کارگروهی و یکپارچه کردن مهارت های لازم برای انجام امور است که از مهارت های خود B2B را مطرح می کند و عقیده دارد B2B کاملا با راه هایی ارتباط دارد که براساس وب بنا نهاده شده اند و این یعنی کار کردن نزدیک تر و موفقیت آمیزتر با شرکای تجاری.

اما مارتین (2004)، نوآوری الکترونیکی را یک استراتژی برای خدمت و سرویس بهتر به مشتری از طریق تکنولوژی وب می داند.

استفاده از این تکنولوژی سبب می شود تا میزان سود شرکت ها دستخوش تغییر شده و سود بیشتری عاید آنها شود.

یکی از دیگر تعاریفی که گروه های فعال در زمینه نوآوری الکترونیکی ارائه داده اند این است که کارهای مختلف در جهت اداره کشور را در بستر فناوری انجام می دهند؛ دامنه این کارها وسیع بوده و از امور مربوط به تغذیه و مسکن سازی تا امور دولتی براساس عقیده این گروه به کمک ICT انجام می گیرد.

این تعریف نیز مانند دو تعریف قبلی است اما دیدی جامع تر و کامل تر را ارائه می دهد. آنها معتقدند همه امور را می توان به کمک اینترنت و به شکل الکترونیکی انجام داد، پس برای کارهایی که تا کنون به این شکل اجرا نشده اند، امکان نوآوری در عرصه اینترنت وجود دارد.

اما تعریف باب کاتن در کتاب معروف E-Innovation وی را می توان تعریفی کامل تر دانست. وی در کتاب خود پس از بیان رشد نرم افزاری و پیشرفت مهندسی نرم افزار به کمبود نیروی انسانی ماهر برای استفاده و کار با این نرم افزارها اشاره می کند و عقیده دارد که نوآوری در این زمینه، کند عمل می کند و نمی تواند از فرصت های موجود به خوبی استفاده کند.

باب کاتن در تعریف خود از E-innovation، آن را باعث همگرایی فرایندهایی می داند که به صورت جدا از هم موجود بوده و عقیده دارد که نوآوری الکترونیکی، فرایند پیوندی است که بین آنها لینک برقرار می کند. این فرایند بین پویش تکنولوژی، پیش بینی تکنولوژی، قدرت ابداع، طراحی و توسعه محصول جدید، تولید و بازاریابی، اتصال برقرار می کند.

وی نوآوری الکترونیکی را ابزاری برای مدیریت و تقویت نوآوری معرفی می کند که در حین کشف پاسخ جدید برای کمبود مهارت های نرم افزاری لازم، فرصت های نوآوری را به افراد و تیم های سراسر جهان عرضه می دارد. کاتن در ارتباط با این دیدگاه خود مثالی می زند: «ممکن است نمونه کاری که در ژاپن شروع شده در پایان روز کاری توسط یک تیم اروپایی به اتمام برسد و سپس یک تیم امریکایی در جهت بهینه سازی آن وارد عمل شود.»

لن و هوارد (2002) نیز دیدگاهی مشابه با کاتن دارند و براساس نتایج تحقیقات خود در زمینه کاربرد e-innovation، معتقدند که عموماً آن را برای موارد زیر به کار می برند که درصد اهمیت هر مورد نیز با توجه به آمارهای گرفته شده عبارتست از:
نمایش قابلیت های جدید محصول یا خدمت (6، 51%)
فرصت ها و فضاهای مخصوص برای کسب و کار الکترونیکی (5، 21%)
نام پروژه یا کمپانی (7، 18%)
سایر قابلیت های جدید نوآوری (2، 8%)

اما لن (2004) دیدگاهی جدیدتر را بیان می دارد که براساس بررسی های سیستماتیک انجام شده از سوی صنعت و دانشگاه در مورد استفاده از واژه e-innovation و تلاش در جهت پیشبرد و ارتقای آن دریافته اند که نوآوری الکترونیکی دادن نوآوری سنتی را از دو جنبه گسترش داد:

1. کاربرد نوآوری
2. انتقال نوآوری

این پیشرفت ها و توسعه ها با عنوان نوآوری الکترونیکی، نوآوری را به جایگاهی جدید هدایت می کنند. نوآوری الکترونیکی مانند یک سکوی پرتاب و زمینه مساعد تلقی شده است که در 5 زمینه دسته بندی می شود (این مشخصه ها براساس نام لاتین آنها به 5D معروف هستند):

1. شکل دیجیتالی
2. طبیعت توزیع شده
3. تجزیه فعالیت ها
4. تخصیص به تغییر اندیشه ها
5. گسترش قواعد مختلف

البته این را نیز باید خاطر نشان کرد که در مقابل تعاریف گسترده ای که در رابطه با مفهوم نوآوری الکترونیکی وجود دارد بعضی از شرکت ها از این عبارت در فیلدهای تخصصی استفاده می کنند. مثلا Arthur D. Little یکی از شرکت های برجسته مشاوره در دنیا، آن را به صورت مدلی کاربردی و سلسله مراتبی، در مدیریت زنجیره تامین بیان کرده است. در این مدل، 4 مرحله وجود دارد که عبارتند از:

1. نوآوری در بازار
2. نوآوری در خط مشی
3. نوآوری در محصولات و خدمات
4. نوآوری در کسب و کار

همان طور که بحث شد، کلمه نوآوری الکترونیکی نیز مانند خود کلمه نوآوری، تعاریف متعدد و متفاوتی دارد که تنها تفاوت آنها در جدیدتر بودن مفهوم نوآوری الکترونیکی است و باعث شده نسبت به نوآوری گستردگی تعاریفش کمتر باشد. در نهایت می توان اینگونه بیان کرد که e-innovation فرایند نوآوری در انجام و اجرای بخش های مختلف یک پروژه و راه های جدید کار کردن است. البته این نوآوری با تکیه بر تکنولوژی های جدید به ویژه اینترنت صورت می گیرد و استفاده از تکنولوژی سبب می شود تا یکپارچگی بین فرایندهای گسسته به شکلی کامل تر و بهتر صورت بگیرد.

نتیجه گیری:
در دنیای اطلاعات و ارتباطات کنونی که تکنولوژی اینترنت تمامی بخش های زندگی انسان را تحت تأثیر قرار داده است و هر روز دنیای e گسترده تر و بزرگ تر می شود، در کنار مفاهیمی چون تجارت الکترونیکی، آموزش الکترونیکی، بازاریابی الکترونیکی و... «نوآوری الکترونیکی» به عنوان مفهومی کلی تر و عمیق تر که شاید بتوان گفت تمامی مباحث دنیای e را دربرمی گیرد مطرح شده است.

نوپا و نامانوس بودن مفهوم نوآوری الکترونیکی در مقایسه با سایر مفاهیمی همچون تجارت الکترونیک وآموزش الکترونیک... یکی از مشکلاتی است که بر سر راه نوآوری الکترونیکی قرار دارد. اتکا بر اصولی کلی و ارائه روشی سیستماتیک در دستیابی به نوآوری الکترونیکی را می توان از اقدامات آتی این مهم دانست.

منابع:
Cotton، Bob، E-Innovation، Capston Publishing، 2002.
Horton، William، Horton، Katherine، E-learning Tools and technologies، 2000.
Lan، ping howard H.du، 2002، Challenges ahead E-innovation، Canada.
Lan، Ping، E-innovation: an emerging platform for a networked economy، page2، 2004.
M Martin، Lynn، E-innovation: Internet impacts on small UK hospitality firms، 2004.
نویسنده: محمد ابراهیمی گرجی
منبع: http://www.sanatekhodro.com/Template3/News.aspx?NID=1591