در بخش اول این مقاله مراحل طراحی خودرو در یک کارخانه از لحظه اول تا تولید نهایی به طور مختصر مورد بررسی قرار گرفت و با آشنایی با مراحل طراحی و تولید خودرو،‌ این موضوع مطرح شد که طراحان خودرو برای دستیابی به توانایی کافی در زمینه طراحی خودرو،‌باید چهار توانایی را در خود گسترش دهند. در این بخش مقاله، این چهار ویژگی به طور مشروح مورد بررسی قرار می گیرد.

1 - دانش و علوم مربوطه
برای تسلط کافی به تمام جوانب، در امر طراحی و پیدایش یک فرم نوین در طراحی محصول و طراحی خودرو، یک طراح می بایستی به مقدار مناسبی از علوم و تخصص های خاص آگاهی کافی داشته باشد. هرچند که این آگاهی در حد تخصصی و فوق تخصصی نبوده و تنها راهی است برای هماهنگی طرح در مرحله پیدایش و ظهور، با مرحله اجرا و ساخت. همچنین دانستن آن باعث جلوگیری از فیدبک های منفی در بخش اجرایی می شود، لذا آگاهی ما از این موارد که تنها با مطالعه و تجربه عملی به دست می آید، باعث مقبولیت هرچه بیشتر طرح در مرحله عمل و ساخت می شود. از موارد مورد اشاره می توان به این علوم اشاره کرد:

1 - 1 آناتومی و ارگونومی
ارگونومی علمی است که به ارزیابی و اصلاح مشاغل، محیط ها و تجهیزات جهت مناسب نمودن آنها با ویژگی های انسان می پردازد. از آنجایی که در طراحی خودرو، انسان به عنوان یک محور کاربری مطرح می باشد، توجه به کاربردی بودن محیط داخلی و حد دسترسی های تمام عناصر یک خودرو، ارتباط تنگاتنگی با علم ارگونومی و آناتومی بدن انسان داشته و دارد. البته به دلیل گستردگی بیش از حد موارد کاربردی و اطلاعات بیش از حد، معمولاً این گزینه جزو گزینه های مرجع محسوب می شود و برای طراحی پوزیشن کاربر در خودرو، باید به کتاب های مرجع رجوع شود و از ابزارهای کمکی، مانند عروسک Dummy دو بعدی و سه بعدی استفاده شود.

لازم به توضیح است که یک طراحی خوب در حیطه خودرو، تمامی مشکلات کاری یک راننده و سرنشینان را در نظر می گیرد.

1 - 2 استراکچر و ساختار
توجه به ساختار هر محصول و آشنایی با رده بندی و سگمنت های کلاس همگی خودروها، باعث می شود که از همان ابتدا بدانیم که طرحی که ما در ذهن پرورش می دهیم یا پیش رو داریم، در انتها در چه رده ای قرار خواهد گرفت و چه نوع کاربردی را شامل می گردد. نوع ساختار و استراکچر خودرو در زمینه شاسی و نوع انتقال نیرو، تعداد سرنشینان و خیلی از موارد دیگر هم در همین راستا مورد توجه است و از ابتدای کار باید جزو لیست بایدها و نبایدها در کار قرار گیرد.

1 - 3 آشنایی با علوم نوین
همان گونه که از سر فصل این بند هم می توان برداشت کرد، محدوده بینهایتی از علوم و فنون جدید و استفاده آن در بهینه کردن محصول نهایی ما می تواند راهگشایی برای برتری طرح و توجه به آن شود. این علوم می تواند علوم نوین الکترونیک و استفاده از نمایشگر های شفاف در شیشه های خودرو باشد، تا علوم دیگری مانند استفاده از پلیمر ها و مواد جدید در ساخت بدنه و علم نانو تکنولوژی در ساخت قطعات هوشمند بدنه خودرو و طیف وسیعی از علوم روز که رابطه مستقیم با مطالعه و به روز بودن طراح دارد. به عبارتی دیگر یک طراح موفق، به وسیله علوم و تکنولوژی های نوین، و استفاده کاربردی آنها در یک محصول عملکردی، بیشتر نقش یک مخترع و ابداع گر را در این حیطه دارد.

1 - 4 چگونگی ساخت محصولات
همانند مورد بالا، باز هم بروز بودن یک طراح در خصوص دانستن چگونگی روش ساخت، اعم از مواد خام تا محصولات صنعتی باید در حد کفایت آگاهی داشته باشد. چه بسا ارزان تمام شدن و به صرفه بودن اقتصادی یک محصول، و حتی گران شدن و لوکس بودن یک محصول خاص در دستور کار قرار گیرد، و همین مقوله به کمک طراح بیاید و با کنترل المان های یک طرح بتواند به هدف اصلی خود نایل آید.

پس از این رو دیدن فیلم ها و گزارشات، و خواندن کتب مربوط به مراحل و روش های ساخت محصولات، و تهیه یک خلاصه برای خود طراح می تواند در این زمینه آمادگی یک طراح صنعتی را بیشتر از پیش کند.

1 - 5 چگونگی عملکرد محصولات
این بار هم مانند دو مورد قبلی، آشنایی با مکانیزم و عملکرد اصلی هر دستگاه و محصول، می تواند در بهتر طراحی شدن یک محصول نوین کمک کرده و ذهن طراح پیش تر از خلق یک اثر، به چگونگی کار عناصر محصولش آمادگی لازم را داشته باشد. باید دانست که چیزی که یک طراح ممتاز و حرفه ای را از سایرین جدا می کند، همان آمادگی و تجربه کافی وی در خصوص موارد فوق الذکر است.

2 - فلسفه طراحی
فلسفه طراحی قسمتی از کار است که یک طراح برای توجیه وجودی محصولش باید بیان کند. این بیان می تواند هم توضیحی و نوشتاری باشد و هم ترسیمی و دیداری که البته مورد دوم می تواند کمک بیشتری در توجیه مسئله کند. همان گونه که تأثیر گذاری یک محصول در ذهن بیننده و مخاطب به صورت لحظه ای است، توجیه روند طراحی یک محصول به صورت ترسیمی نیز می تواند به سریع ترین حالت ممکن تأثیرگذاری بهتری در روح و روان مخاطب داشته باشد. این مخاطب می تواند یک خریدار ساده در پشت یک ویترین باشد، تا مدیریت یک بخش از کارخانه تولیدی، که در یک لحظه می تواند تصمیم سرنوشت سازی را در خصوص تولید یا عدم تولید یک محصول طراحی شده داشته باشد. این هنر و روش ارائه یک طراح است که تفاوت خود را در دیدگاه شخصی، و چگونگی قبولاندن آن دیدگاه توسط توانایی های ترسیمی و گرافیکی کار بیان کند.

2 - 1 تناسبات طلایی در محصولات
هر محصول و خودرویی دارای یک تناسبات خاص هندسی است که تغییر در این تناسبات باید خیلی هوشمندانه باشد. اگر دقت کرده باشید، اکثر خودروها در یک سگمنت خاص، یک تناسب کلی هماهنگ دارند که می توان آن را در یک قالب خاص قرار داد. به عبارت دیگر تنها عناصر کوچک تر مانند چراغ ها و خطوط کارکتری یک خودرو با خودروی دیگر تفاوت دارد. این تناسبات معمولاً تابعی از عملکرد خودرو می باشند و به صورت تجربی و به مرور زمان به دست آمده اند. یک طراح خودرو باید آشنایی کاملی با نسبت های المانی و کلی خودرو ها در رده های مختلف داشته باشد. چه بسا که عدم توجه به این موضوع که معمولاً در طرح های افراد آماتور دیده می شود، باعث به وجود آمدن حالت کاریکاتوری و اغراق بیش از حد در کار شده و از واقعیت اصلی دور بماند.

2 - 2 آشنایی با تاریخچه طراحی هر محصول در برند خاص خود
پیش از اینکه طراحی خود را به صورت یک کار جدی در یک برند خاص شروع کنید، مطالعه در خصوص تاریخچه آن برند برای دانستن خط سیر تکامل، و خصوصیات ژنتیکی خطوط، از ابتدای پیدایش تا آخرین ورژن آن محصول می تواند الهام بخش فرم های خاصی شود که خصوصیات پیشینیان با نوآوری ادغام شود و نتیجه آن طرحی شود که روند رو به رشد یک شرکت را شامل شود. این کار برای برندهای دارای پیشینه تاریخی، مانند مرسدس بنز و بی ام دبلیو امری حیاتی است و مشتری بیشتر طالب محصولی است که خطوط و حجم های خاص آن برند را در نهاد خود به صورت هویتی داشته باشد.

2 - 3 تبعیت از اصل طراحی جهانی
محصولی در بازار موفق خواهد بود که جهانی باشد، این بدان معناست که کارکرد و مورد پسند بودن آن برای 80% از مردم جهان مورد تایید قرار گرفته شود. البته این مسئله برای محصولات تولید انبوع با قیمت دست یافتنی برای همگان بیشتر مورد توجه است، این درحالیست که نوع خاصی از بازار وجود دارد که مشتریان خاص را طلب می کند و تفاوت و لوکس بودن حرف اول را می زند که این بازار بخش کوچک تری از مارکتینگ قبلی خواهد بود.

3 - سواد بصری
مجموعه ای از دانش و آموخته های آکادمیک و تجربی طراحان در حیطه ارائه صحیح از یک ترسیم را می توان سواد بصری بیان نامید. این مسئله را می توان در آگاهی یک طراح از نحوه استفاده از نقطه، خط، سطح، حجم، رنگ، نور، سایه و پرسپکتیو صحیح در طراحی خود دانست. هرچه زمان در یادگیری این عناصر پایه ای و مبانی هنر بگذاریم، باز هم با رشد فکری یک طراح، وی به یافته های جدیدتری دست خواهد یافت.

4 - توانایی و خلاقیت ترسیمی و ارائه
ترکیبی از عوامل ذکر شده در بالا، با توانایی و چیره دستی طراح یا گروه طراحی در اینجا به مرحله ظهور می رسد. مجموعه ای از تکنیک های طراحی و ارائه طرح می تواند کلام آخر در تفهیم و ارائه طرح باشد.

4 - 1 ترسیم و اسکچینگ
اسکچینگ (به زبان انگلیسی) و اسکیس (به زبان فرانسه)، همان طراحی سریع در خصوص ایده پردازی های اولیه طراح، در ابتدای کار می باشد. هرچه این ایده پردازی با مهارت بیشتر، به تعداد زیاد تر و با ارتقاء بیشتر در کارهای بعدی صورت بگیرد، نتیجه کار بهتر از قبل خواهد شد.

به عبارتی این ایده پردازی های طراحی گاه به صورت طراحی آزاد و بدون هیچ قید و بند صورت می گیرد، و در مرحله بالاتر با توجه به لیست باید ها و نبایدها صورت می گیرد که به نوبه خود، نزدیک تر به محصول نهایی ما می باشد. اما باید این مسئله هم مورد توجه قرار بگیرد که ایده پردازی و خلاقیت، هیچ انتهای معلومی ندارد و می توان این فرآیند را تا زمان طولانی ای ادامه داد. در اینجا تصمیم طراح است که مشخص کند که مرز و انتهای ایده پردازی آزاد تا کجا ادامه داشته باشد و در چه مرحله ای کار وارد فاز بعدی شود.

4 - 2 رندرینگ و پردازش تصویری
رندرینگ (به زبان انگلیسی) و راندو (به زبان فرانسه)، یک مرحله بالاتر از اسکچینگ است. در اینجا بعد از انتخاب ایده، یا ایده های برتر در طراحی، با روش صحیح تر و دقیق تر طرح ها ترسیم می شوند، و به وسیله تکنیک های طراحی و ترسیمی رنگ آمیزی و پرداخت می گردند.

این پرداخت می تواند هم به وسیله تکنیک های دستی باشد، و هم به صورت رایانه ای انجام گردد، و یا ترکیبی از این دو روش صورت گیرد. امروزه با پیشرفت نرم افزاری و سخت افزاری رایانه ها، طراحان بیشتر تمایل به ترسیم اثر خود به مدد رایانه را دارند، اما در هیچ زمانی به طور کامل طراحی اولیه و نهایی به وسیله دست منسوخ نشده و معمولاً در کارهای آموزشی آکادمیک در دانشگاه های معتبر جهان، بر روی کار رندرینگ و اسکچینگ دستی، تأکید فراوان داشته و دارند.

4 - 3 ترسیم بلو پرینت و نقشه های فنی
بعد از اینکه طرح نهایی رندر شده تایید شد، در این مرحله با توجه به داده های اولیه و لیست باید ها و نبایدهای طراحی، اقدام به ترسیم نقشه های فنی دقیق از چهار نمای اصلی خودرو می کنند. این کار هم به وسیله دست و هم به مدد کامپیوتر توسط نرم افزارهای طراحی صورت می گیرد.

واژه بلوپرینت از زمان های قدیم به جای مانده که در آن زمان از نقشه های فنی، کپی های آبی رنگ "اوزالید" تهیه می کردند و این نام بعد از گذشت سالیان سال، همچنان بر روی نقشه های فنی مانده است. ترسیم نقشه های فنی حساسیت و دقت خاصی را می طلبد که گاهاً این بخش توسط متخصصین خاص نقشه کشی صنعتی صورت می گیرد، ولی نظارت دقیق طراح اولیه آن ایده، برای کنترل نهایی خروجی و نزدیک بودن آن به طرح و ایده نهایی الزامیست. ترسیم بلوپرینت بعد از مدل سازی سه بعدی مورد بازنگری قرار می گیرد و تصحیح می شود.

4 - 4 مدل سازی های سه بعدی
این مرحله از کار در دهه های اخیر متداول شده و شبیه سازی های رایانه ای از خارج و داخل خودرو به وسیله نرم افزارهای سه بعدی صورت می گردد. به عبارتی دیگر شما با به وجود آوردن حجم خودرو و محصول مورد نظرتان، یک محصول مجازی را در دنیای واقعی ساخته و تجربه می کنید.

نرم افزارهای قوی و فراوانی در این خصوص ارائه شده که کار با بعضی از آنها راحت تر است و بعضی دیگر هم خیلی نخصصی تر می باشند. در هر حال نرم افزارهای مورد اشاره با دو سیستم متفاوت مش مدلینگ و نربز مدلینگ کار می کنند.

در گونه اول حجم ها توسط قطعات کوچک مثلثی در کنار هم ساخته می شود که تقییر فرم در این نرم افزارها راحت تر بوده و رندر گرفتن هم بهتر و راحت تر صورت می گیرد، اما خروجی آن برای دستگاه های سی ان سی و قطعه سازان مناسب نیست. به همین دلیل بعضا طراحان به خاطر راحتی مدل سازی در این نرم افزارها، مانند 3ds Max اقدام به مدل سازی های سه بعدی می کنند که به آن سطح سازی درجه یک گفته می شود و بعد از آن متخصصین صنعتی اقدام به مدل سازی با نرم افزارهای دقیق تر مانند کتیا می کنند که هم یک نرم افزار مدل سازی NURBS modeling بوده و هم ترکیبی از نرم افزارهای مختلف آزمایشگاهی رایانه ای است و در همان مراحل طراحی می توانند کلیه قطعات را گام به گام و قطعه به قطعه مورد آزمایش قرار دهند و نتیجه کار را عملی تر کنند. اما در این مرحله از کار نقش مهندسان مکانیک پررنگ تر از طراحان صنعتی است و طراحان صنعتی بیشتر بر درست بودن کار نهایی نظارت دارند.
 
4 - 5 ماکت سازی و مدل های فیزیکی
این مسئله بر همگان واضح است که فرق یک محصول فیزیکی و کاربردی و لمس و مشاهده آن در محیط واقعی بسیار متفاوت است با دیدن آن بر روی صفحه کاغذ و نمایشگرهای رایانه ای، و بعضاً ما عدم تناسب و نقاط ضعفی را روی مدل های فیزیکی خواهیم دید، که بر روی کاغذ به چشم نمی آیند. در این مرحله از کار هم از ابتدای کار یا همان اسکچینگ، اقدام به مدل سازی های فیزیکی یا همان ماکت می کنند.

سریع ترین حالت اسکچ ماکت است که در این مرحله، یک ماکت گلی به مقیاس 1:10 یا 1:5 به صورت نیمه از محور وسط خودرو ساخته می شود که نیمه دیگر آن در آینه چسبیده به ماکت انعکاس پیدا می کند. این روش سریع ترین حالت ممکن است و هزینه کمتری دارد. از این رو معمولا هم زمان با اسکچینگ اقدام به ساخت این ماکت های فیزیکی سه بعدی می کنند. اما بازهم با پیشرفت مراحل کار و ارتقاء طرح، ماکت های دقیق تری از خودرو با مقیاس های 1:5 و 1:1 ساخته می شود.

4 - 6 ساخت پروتاتیپ
پروتوتایپ همان مدل عملکردی و فانکشنال به مقیاس طبیعی خودرو است که بعد از ساخت ماکت و مدل یک به یک ساخته می شود. در حقیقت پروتوتایپ نزدیک ترین ساخته بخش طراحی است که نزدیک به نوع تولید انبوع همان خودرو به حساب می آید. در این مرحله هم صنعتگران خبره و کارکشته ای با تکنیک های مختلف، با قالب گیری از روی آخرین ماکت و با تکنیک های رپید پروتوتایپینگ، اقدام به ساخت یک نمونه اولیه از خودرو می کنند.

معمولاً ساخت یک پروتوتایپ خیلی پر هزینه است و قیمت تمام شده یک دستگاه بیش از ده ها و حتی صدها دستگاه تولید انبوع همان خودرو ارزش داشته، و معمولاً ساخت این پروتوتایپ برای شرکت در نمایشگاه های بین المللی سراسر دنیا بوده، همچنین الگویی است برای ساخت تولید انبوع همان خودرو.

نتیجه گیری:
همان گونه که مشخص است یک پروسه طراحی، پروسه ای به حساب می آید که کامل و جامع باشد، حال اگر تمامی مراحل این پروسه را یک نفر انجام دهد و یا یک گروه انجام دهند، از الف تا ی این پروسه باید به طور کامل انجام گردد. البته در محیط های آکادمیک و دانشگاهی طراحان با مراحل کار آشنا می شوند و پروژه های طراحی صنعتی در قالب دروس عملی و نظری دانشگاهی، پیش درآمدیست برای آشنایی هنرجو و دانشجو با پروسه طراحی که معمولاً کمتر به صورت جدی به آن نگریسته می شود.

دانشجویان فراخور استعداد و کشش خود معمولاً بین یک تا چندین مرحله از مراحل بالا جذب کار طراحی صنعتی می شوند که البته بازهم عدم وجود کار سیستماتیک گروهی در بخش های تولیدی، بلاخص تولید خودرو در کشور، باعث به وجود آمدن تاخیر، هزینه بالا و دیر به بازار آمدن یک محصول می شود که خیلی ساده نتایج آن را در محصولات تولیدی خودروسازی کشورمان می توان دید.

در حیطه کار کردن بین المللی هم متاسفانه دانشجویان، کمتر جذب بازار های خارجی می شوند که علت آن را می توان ناقص بودن فرآیند پروسه طراحی، چه در حیطه آموزش و چه از نظر کار عملی دانست. مقاله پیش رو، تنها قدمی کوچک بود در راستای راه صحیح در مورد پروسه طراحی، که توجه به آن و توجه به موارد مرجع در قسمت انتهایی مقاله، می تواند راهگشایی برای درست اندیشیدن در پروژه های تخیلی ناب دانشجویان باشد.